In de afgelopen maanden heb ik enkele dagen doorgebracht in het huis, tevens archief van Hans Stevens, Tilburgs denker, kunstenaar en schrijver, die op 25 januari 2013 overleed.
Onderstaande tekst beschrijft kort zijn kunstenaarsschap en mijn kennismaking daarmee en is een eerste weergave van mijn ervaringen en gedachten tijdens het nader bekijken van zijn teksten.

Nog maar net afgestudeerd als kunstdocent kreeg Hans een rol in een commissie die het examenwerk van studenten in het kunstonderwijs moest beoordelen.
In zijn intensieve pogingen om woorden en zinnen te vinden als normering van de verschillende praktische en filosofische begrippen met betrekking tot beeldvorming en oordeelsvorming kwam hij tot een eigen 'taal-ontwerp' dat later resulteerde in 'woordbeelden', bijna ruimtelijke constructies met woorden die naast beeldend, filosofisch van aard zijn.
Vanuit deze abstracties met woorden volgden, naast een stroom van schematische tekeningen, teksten en correspondenties in een artificiële ongemakkelijke taal.
Al dit materiaal zou uiteindelijk moeten resulteren in het boek EN.
Het EN-principe is een geritualiseerd pleidooi voor ruimdenkendheid en begrip, een filosofie van onbegrensde mogelijkheden: een EN ander, in plaats van een OF ander "van alles is ook  het omgekeerde waar" hs, of  "feitelijk zijn er oneindig veel andere vergezichten mogelijk" hs
Als voorstudie voor dit Boek EN, maakte Hans het boek Naar EN, dat in 10 hoofdstukken met schematische tekeningen, tekstvoorbeelden en facsimile's het basisplan vormt voor dit een leven omvattend werk. Het woord 'naar' uit de titel kan zowel 'naar iets wat nog moet komen' als 'teruggrijpend op iets dat al geweest is' betekenen.


Tijdens zijn expositie in 2011 raakte ik geïnteresseerd in zijn teksten en vroeg hem of ik daaruit eens iets zou kunnen voorlezen.
Hans stemde daarmee in en gaf mij in het jaar daarna - vlak voor zijn overlijden - een mapje A4-velletjes, waaruit ik naar zijn tevredenheid enkele teksten voorlas voor een publiek.
Recentelijk heb ik nogal wat uren doorgebracht in zijn archief.
Hoewel het archief ontelbare dozen en mappen vol met tekeningen, dag-tekeningen, schema's, collages, schilderingen, en dag-kaartsystemen met woorden en zinnen uit kranten bevat, heb ik me geconcentreerd op de teksten: kunsthistorische, filosofische en poëtische beschouwingen over muziek, theater, beeldende kunst en architectuur,  maar vooral over het leven en de mens "het menselijk bestaan verstaan" hs*
De meeste teksten zijn geschreven en getypt op A4-velletjes die in stapeltjes, gebundeld door een gevouwen A4-tje als omslag, in zelfgemaakte spaanplaat kistjes tegen elkaar geperst staan.
De 3 etages van het huis stonden vol met deze kistjes maar sinds Hans z'n dood is het werk geconcentreerd op de begane grond, waar de kistjes de wanden tot aan het plafond bedekken.
De omslagvelletjes van de bundels hebben met potlood geschreven markeringen: titels, korte omschrijvingen en data die vanwege correcties door de jaren heen steeds weer zijn aangevuld en uitgebreid. 
Veel van de teksten zijn eerst met de hand geschreven met een kalligrafeerpen, pagina's die tot barstens toe gevuld zijn met een zeer regelmatig piepklein handschrift, en later uitgetypt in kwaliteiten die de ontwikkeling van de typemachine door de jaren heen verraden, en waarbij zoveel mogelijk eenzelfde lettertype gebruikt werd.
Ook zijn er talloze fotokopieën van zulke teksten - naast de typemachine was de kopieermachine Hans' grote vriend - waarop dan weer met potlood correcties en variaties zijn aangebracht.

Naast al deze indrukwekkende praktische zaken raakte ik gefascineerd door het bezwerende, mantra-achtige effect van de teksten die steeds weer de wereld en het leven,  en dus ook de dood, lijken te willen verklaren. Teksten die zowel inhoudelijk als beeldend door omkeringen, spiegelingen en herhalingen, volkomen artificieel en geconstrueerd lijken en een hypnotiserende werking hebben als je ze leest.
Soms vroeg ik me af of al die nauwelijks van elkaar verschillende versies van een tekst wezenlijk deel uitmaakten van die tekst of dat er nog een definitieve keuze uit gemaakt moest worden, maar in een volgende map kwam ik dan diezelfde tekst tegen met dezelfde variaties en op met de hand genummerde pagina's.

Het educatieve, verklaren, benoemen, in Hans' werk is in mijn ogen vooral een rituele activiteit.
Het gaat over dingen die niet uit te leggen zijn, dingen die alleen maar steeds weer aan de orde gesteld kunnen (moeten) worden door ze te bekijken en te overdenken, of "te schrijven, te tekenen en te schilderen" hs
Ik zie het als een vorm van denken: filosofisch, wetenschappelijk, historisch, taalkundig.....maar het werpt tegelijk de vraag op waar 'denken' eigenlijk toe dient: het lijkt namelijk niet werkelijk ergens naartoe te willen. Het steeds weer met dezelfde woorden, begrippen en uitdrukkingen in steeds weer andere zinsconstructies en composities het leven bevragen zonder tot een antwoord te komen, is iets waar we als mens "klaarblijkelijk" hs toe gedoemd zijn:"de dwaze dans" hs
Ook in rituelen gaan teksten niet werkelijk ergens heen, is er geen 'denken' om ergens uit te komen, ze zijn eerder manifestaties van een 'zijn' een 'bestaan', een actief stilstaan, dan een ontwikkeling of een proces.
Vanuit die gedachte zie ik Hans' werk als een bijna religieus ritueel.

*"Het blijft mensenwerk, een en ander te vertalen, hoe er wat menselijk is - en ook niet" hs