Tijdens de jaarlijkse excursieweek van de basisklassen van de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam naar het Ruhrgebiet heeft beeldend kunstenaar Toine Horvers op maandag 24 oktober 1988 voor studenten een korte workshop gehouden en ter plekke in Keulen tweemaal een 'bewegings/geluidssculptuur' gerealiseerd. Hij heeft daarover op ons verzoek het volgende verslag geschreven.

     "Ringwave 4". Bewegings/geluidssculptuur van Toine Horvers.             Keulen, 24/10/1988
         "Op uitnodiging van de Akademie van Rotterdam ben ik - niet zonder zenuwen - naar Keulen gegaan. Vraag was, om met de elementen waarmee ik werk - beweging, geluid, tijd - na een inleidende workshop, een bewegings/geluidssculptuur te maken waar iedereen bij betrokken kon worden. Zenuwen, omdat ik nu zou moeten werken met een groot aantal personen tegelijk - in voorgaande grote projekten gebeurde dat meestal door wisselingen. Zenuwen ook, omdat ik nog niet wist hoe de sfeer zou zijn op de plaatsen die interessant leken voor uitvoering: de door de geschiedenis beladen plekken rond de Dom, het Römisch-Germanisches Museum en het Wallraf-Richartz Museum/Museum Ludwig.
         Als uit te voeren werk had ik vooraf gekozen voor een stemmen-variant op "Ringwave 1" (Limerick, Ierland; 1986), een door 12 trommelaars uitgevoerde rondgaande beweging in roffelvolume. Dit werk was een combinatie van ideeën naar aanleiding van de mysterieuze ringen van gestapelde stenen, die men over heel Ierland vindt en die nog van voor de Kelten schijnen te dateren, en van de tijdloze golfbewegingen van de zeeën, waardoor Ierland eeuwig belaagd en afgebrokkeld wordt.
    Op deze plek in Keulen zou een op zichzelf staande vorm als een ring zich uitstekend kunnen meten met de omgevende culturele architectuur. Denkend over een tijdsbeperking - in Limerick bleef de beweging ononderbroken, en in tempo afnemend, doorgaan van 12.00 uur tot 24.00 uur - en strevend naar een lichtvoetige behandeling van een zo beladen oervorm/beweging als een ring, kwam ik op het idee de tijdsduur afhankelijk te maken van het aantal personen, dat zou deelnemen (ergens tussen spel en ritueel).
     In concreto:
         Op de enorme ijzeren ring, die het midden markeert van de onder het Museum Ludwig gelegen concertzaal - doorsnede van de ring ongeveer 20 meter - staan op gelijke onderlinge afstand 70 à 80 personen. Zij maken allemaal een gelijkmatig monotoon stemgeluid. Eén persoon komt uit de ring en loopt in een rustig tempo een ronde langs de deelnemers. Voor deze laatsten is de situering van de lopende persoon ten opzichte van de ring een aanwijzing voor het op te brengen volume: is de loper ver verwijderd, dan dient men een laag volume te produceren, nadert de loper, dan moet men harder zingen, om na het passeren weer te minderen. Als alle deelnemers dit doen blijft het stemvolume ronddraaien in een tempo, dat varieert met de snelheid van lopen. Als de laatste deelnemer zijn ronde heeft gelopen, stopt het geluid.
         Dit afhankelijk maken van de tijdsduur van het aantal deelnemers aan de ring was een nieuw element voor mij (). Ik was erg gelukkig met die oplossing, omdat daardoor de hele sculptuur, de hele ruimtelijke beweging, nog duidelijker op zichzelf - en dus op de energie van de uitvoerenden - kwam te staan; daardoor ook minder oplossingen van mij uit, zoals vorm- en tijdsbeperkingen. Bovendien werkte het ook sociaal/praktisch in die zin, dat elke deelnemer nu een keer het geluid langs zich heen kon laten gaan en luisteren. Er ontstond een logische samenhang tussen vorm, aantal deelnemers en tijdsduur. Met betrekking tot dergelijke vormproblemen beweeg ik me vaak tussen twee verschillende uitgangspunten; vaak maak ik de vorm afhankelijk van een gegeven buiten mij, bijvoorbeeld de ontwikkeling van het daglicht, of de golfslag van de zee, soms ook wil ik de eeuwigheid van een beweging benadrukken door er een stuk van bijvoorbeeld exact een uur uit te snijden. De tijd/vorm is dan sterk door mij bepaald.
         Ik was blij verrast, dat de gebeurtenis een zo grote innerlijke kracht kreeg, dat ondanks de druilerige regen niemand voor het einde is weggegaan. Voor mij is dat een teken van schoonheid, waarvan ik altijd maar moet afwachten, of dat erin komt.
         Een uitvoering door de middaggroep werd toch vanwege de regen verplaatst naar een parkeerplaats onder een spoorbrug. Frappant was, dat we ook daar een cirkel van ongeveer dezelfde grootte aantroffen in de bestrating. Door het sterke omgevingslawaai werd deze uitvoering totaal anders van karakter: energieker, vrolijker en sneller in verhouding tot 's ochtends, waar de rust rond het museum en de zachte regen het ding veel meditatiever en serener maakten. Een prachtige ervaring van vrijheid - mijn werken hebben een streng uitgangspunt, terwijl ik juist wil dat ze ruimte en vrijheid scheppen - vond ik dat de deelnemers hier zelf tot een oplossing kwamen van het probleem, dat je het geluid nooit vanuit het midden in zijn geheel kon horen; degene die z'n ronde gelopen had, ging daarna, terwijl de volgende liep, op de verhoogde bestrating in het midden van de cirkel staan om te luisteren.
         De logica van de vorm - zowel in tijd als in ruimte - die interesseert me."

Antwerpen, november 1988                            Toine Horvers